دیده بان هشتم : عقد ودیعه
ودیعه عقدی است که به موجب آن یک نفر مال خود را به دیگری میسپارد تا آن را مجاناً نگاه دارد.
ودیعه در لغت به معنای آن است که پولی یا مالی به امانت سپرده شود. عقد ودیعه نیز آنگونه که در ماده 607 قانون مدنی آمده، به معنای نگهداری رایگان مالی است که شخص نزد دیگری میسپارد.
در ماده 607 قانون مدنی آمده است ودیعه عقدی است که به موجب آن یک نفر مال خود را به دیگری میسپارد برای آن که آن را مجانا نگاه دارد. ودیعهگذار را مودع و ودیعهگیر را مستودع یا امین میگویند. در اینجا این پرسش مطرح میشود که آیا مال غیر را میتوان به امانت داد؟ که در پاسخ باید گفت طبق ماده 609 قانون مدنی، به شرط آن که شخص صراحتاً یا ضمناً اجازه این عمل را داشته باشد، میتواند برای حفاظت بیشتر آن را به دیگری تودیع کند. در ماده 609 قانون مدنی نیز آمده است که کسی میتواند مالی را به ودیعه گذارد که مالک یا قائممقام مالک باشد یا از طرف مالک صراحتا یا ضمنا مجاز باشد.
همچنین در عمل ودیعه، سپردن باید صورت پذیرد و امین نیز لازم است قبول آن را چه در عمل چه در بیان اعلام کند. حال به عنوان مثال، چنانچه کسی وارد رستوران شد و پالتوی خود را به چوبرختی آویخت یا در اماکنی از قبیل استخر، لباس خود را در کمد گذاشت، این عمل سپردن محسوب نمیشود.
ودیعه باید مجانی باشد. در غیر این صورت عقد ودیعه نخواهد بود، بلكه نوعی اجاره دادن است و شخص امین در این حالت اجیر محسوب میشود. اما اگر پاداشی در ضمن عقد برای حفاظت از مال قرار داده باشند، این اجرت، اجرت امانتداری تلقی نمیشود. برای صحت عقد ودیعه، طرفین عقد باید اهلیت برای معامله داشته باشند. بنابراین اگر شخص محجور، مالی را به ودیعه بسپارد، این عقد صحیح نخواهد بود و امانتگیرنده، ضامن مال خواهد بود، تا اینكه آن را به ولی یا قیم محجور مسترد كند.
شرط نتیجه
منظور از شرط نتیجه این است که نتیجه یک عمل حقوقی در ضمن عقد شرط شود نه خود عمل حقوقی. یعنی عمل حقوقی در ضمن عقد شرط نمیشود بلکه نتیجه عمل حقوقی شرط میشود.
اگر عمل حقوقی شرط شود، به آن شرط فعل میگوییم، ولی اگر نتیجه عمل حقوقی شرط شود شرط نتیجه نامیده میشود. به عنوان مثال، من اتومبیل خود را به قیمت ۳۰ میلیون تومان به شما میفروشم و در ضمن عقد شرط میکنم به شرطی که طلب شما از برادرم ابراء شود. (ماده ۲۸۹ قانون مدنی: دائن با اختیار از دین خود صرف نظرکند). مثال دومی که میتوان به آن اشاره کرد، این است که من اتومبیل خود را به شما به قیمت ۳۰ میلیون تومان میفروشم به شرطی که شما مزرعه را به همکارم بفروشید.
در مثال اول نتیجه عمل حقوقی شرط شده است که شرط نتیجه نامیده میشود و در مثال دوم خود عمل حقوقی شرط شده است که شرط فعل نامیده میشود. در شرط نتیجه به صورت مستقیم اثر عمل حقوقی شرط میشود. دیگر لازم نیست ایجاب و قبول بعدی انجام شود. به این معنا که همین که این عقد و شرط ضمن آن را قبول کرد، علاوه بر اینکه عقد محقق شد، اثر عمل حقوقی که شرط شده یا نتیجه آن عمل حقوقی محقق میشود. یعنی در مثال اول طلب از برادر فروشنده ابراء میشود. شرط صفت و نتیجه قابل اسقاط نیست اما حق فسخ ناشی از تخلف آنان قابل اسقاط است.
حمایت