ضمانتنامههاي بانکي پشتوانه معاملات دولتي
- توضیحات
دیده بان هشتم : يکي از مواردي که ميتواند پشتوانه اطمينانبخشي در مقابل تعهدات طرف قراردادهاي دولتي باشد، ضمانتنامههاي بانکي است. اهميت این موضوع از آن جهت است که بانکها بنا به درخواست اشخاص حقيقي يا حقوقي، استرداد پيشپرداخت، انجام درست و بهموقع تعهداتي که به نفع سازمانها، مؤسسات دولتي و دستگاههاي اجرايي به عهده پيمانکاران است را در قالب تعهد فسخناپذير بر عهده ميگيرند. از جمله ويژگيهاي مهم اين نوع تضمينها اين است که بانک به محض درخواست ذينفع، مکلف به پرداخت موضوع ضمانتنامه است.
در واقع، اين نوع از قراردادها، از نوع ضمانتنامههای مستقل هستند و هيچ سنخيتي با عقد ضمان قانون مدني يا قرارداد ضمان تجاري، بهعنوان عقدي تبعي که بر اساس آن بر تعداد مسئولان دين واحد افزوده ميشود، ندارد.
انواع ضمانتنامههاي بانکي
ضمانتنامههاي بانکي داراي اقسام گوناگوني هستند که حسب توافق طرفين، تنظيم و اجرا ميشوند. در اين ارتباط براي تضمين قراردادهايي که يک طرف آنها دولت است، وجود ضمانتنامه معتبر ضرورت دارد و يکي از ابزارهايي که براي ضمانت اين معاملات پذيرفته شده، ضمانتنامه بانکي است.
بر اساس آييننامه تضمين معاملات دولتي، مبلغ تضمين انجام تعهدات بر اساس جداولي متناسب با سقف معاملات تعيين شده و انواع تضمينها از نظر موضوع کاربرد آنها در قراردادهاي دولتي به شرح زير است:
ضمانتنامـه جهت شرکت در مناقصه و مزايده
در مواردي که اشخاص، اعم از دولتي يا عمومي از طريق انتشار آگهي مناقصه يا مزايده، خواهان تأمين نيازهاي خود به کمترين مبلغ يا فروش محصولات خود به بيشترين قيمت شوند، براي تضمين انعقاد قرارداد از سوي برنده مناقصه يا مزايده، ميتوانند در ضمن آگهي از متقاضيان مطالبه ضمانتنامه بانکي کنند؛ بهنحوي که در صورت انصراف برنده، مبلغ آن به نفع دستگاه دولتي ميشود. آييننامه تضمين براي معاملات دولتي، در مورد ماهيت حقوقي تضمين شرکت در مناقصه اظهارنظر کرده که ميتوان از آن بهعنوان وجهالتزام ياد کرد. مستفاد از ماده 230 قانون مدني «اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف، متخلف مبلغي را بهعنوان خسارت تأديه کند، حاکم (دادگاه) نميتواند او را به بيشتر يا کمتر از آنچه که ملزم شده است، محکوم کند». با معلوم شدن نتيجه مناقصه يا مزايده، ضمانتنامه آن دسته از شرکتکنندگاني که برنده نشدهاند (جز سه نفر اول)، به آنان برگردانده ميشود. همچنين ضمانتنامه برندهاي که با وي قرارداد منعقد ميشود، تا زمان ارایه ضمانتنامه حسن انجام کار و انجام ساير شروطي که در قرارداد ذکر شده است، نزد کارفرما باقي ميماند. مبلغ ضمانتنامه شرکت در مناقصه يا مزايده بهطور معمول معادل پنج درصد مبلغ پايه قرارداد است. در حالي که مبلغ ضمانتنامه حسن انجام کار معادل 10 درصد ارزش قرارداد است. ممکن است بانک و متقاضي ضمانتنامه توافق کرده باشند که در صورت برنده شدن متقاضي، ضمانتنامه شرکت در مناقصه يا مزايده بهطور خودکار به ضمانتنامه حسن انجام کار تبديل شود.
ضمانتنامههاي پيش پرداخت
در اغلب قراردادهاي پايهاي، بنا بر توافق طرفين، کارفرما يا خريدار ملزم به پيشپرداخت بخشي از مبلغ قرارداد ميشوند؛ اين مبلغ، بايد صرف تهيه وسايل و مقدمات و شروع انجام تعهدات پيمانکار يا فروشنده شود. با توجه به اين که ممکن است مبلغ مذکور در هدفي غير از آنچه در قرارداد ذکر شده است، به کار گرفته شود، ضمانتنامه پيشپرداخت که معمولاً بين 5 تا 30 درصد است، براي کارفرما يا خريدار اين اطمينان را ايجاد ميکند که در صورت تخلف طرف مقابل، وجه ضمانتنامه را به صرف مطالبه کتبي از بانک و بدون اينکه نيازي به مراجعه به دادگاه باشد، فوراً از بانک صادرکننده ضمانتنامه دريافت کند.
ضـمانتنامه انجام تعهــدات
کارفرما ميتواند بهمنظور اطمينان از انجام بهموقع و مطلوب تعهدات ناشي از قرارداد، از پيمانکار ضمانتنامه انجام تعهد مطالبه کند. اين ضمانتنامه به کارفرما اين امکان را مي دهد که قبل از انقضاي سررسيد ضمانتنامه به صرف اعلام کتبي به بانک، مبني بر تخلف پيمانکار از اجراي هر يک از تعهدات ناشي از پيمان، هر مبلغي را تا سقف مقرر در ضمانتنامه مطالبه کند.
در صورت مطالبه کارفرما، بدون اين که احتياجي به صدور اظهارنامه يا اقدام قانوني يا قضايي ديگري باشد، بانک ملزم به پرداخت فوري مبلغ موضوع ضمانتنامه به نفع متعهدله خواهد بود.
ضمانتنامه دوره تضمين (استرداد کسور وجه الضمان)
اين ضمانتنامه عبارت از ضمانتنامهاي است که بانک به استناد قرارداد اصلي بين کارفرما و پيمانکار براي پيمانکار صادر ميکند. در قراردادهاي مستمر مانند قراردادهاي ساخت و ساز و پروژههاي بلندمدت، کارفرما مکلف است به تناسب پيشرفت کار و بر اساس صورت وضعيت ارایهشده، در مقاطع مشخص، مبلغي را که ميزان آن در قرارداد اصلي معين شده است، به پيمانکار پرداخت کند. کارفرما علاوه بر ضمانتنامههايي که تا اين مرحله دريافت کرده است، در هر مرحله از پرداخت، درصد مشخصي از آن را به منظور اطمينان از حسن اجراي تعهدات کسر و نگهداري ميکند تا در صورت تحويل قطعي، به شرط نبودن نقص و عيب در موضوع پيمان، آن مبلغ را به پيمانکار مسترد کند. بهطور معمول کارفرمايان و پيمانکاران موافقت ميکنند که اين مبالغ کسرشده که به کسور وجهالضمان معروف است به نفع پيمانکار آزاد کنند، مشروط به اينکه در مقابل ضمانتنامهاي تحت عنوان ضمانتنامه استرداد کسور وجهالضمان صادر شود. در صورتي که در دوره تضمين، عيب يا نقصي در موضوع قرارداد اصلي مشاهده شود، کارفرما مبلغ ضمانتنامه را از بانک مطالبه خواهد کرد. ضمانتنامه دوره تضمين، با تحويل قطعي طرح و انقضاي مدت دوره تضمين باطل ميشود.
ضــمانتنامه پرداخت حقوق گمرکي و ترخيص کالا
کاربرد اين ضمانتنامه هنگامي است که متقاضي صدور ضمانتنامه بهطور نمونه درخواست حضور در نمايشگاه بينالمللي در کشوري ديگر را دارد يا در زماني که براي پروژه نياز به ورود تجهيزات خاص بهطور موقت باشد، براي اينکه متقاضي ضمانتنامه حقوق گمرکي را پرداخت نکند مبادرت به تقاضاي صدور اين نوع ضمانتنامه به نفع گمرک کشور ميزبان ميکند. بديهي است گمرک کشور مربوطه در صورتي که واردکننده توانايي پرداخت حقوق و عوارض گمرکي را نداشته يا در خصوص ميزان آن ميان مالک کالا و گمرک اختلاف نظر وجود داشته باشد، به نحوي که حل و فصل آن نيازمند طي تشريفات قانوني يا قضايي باشد، ميتواند ضمانتنامه فوق را مورد مطالبه قرار دهد.
ضمانتنامه تعهـد پرداخـت
اين ضمانتنامه براي پوشش موارد بسياري از تعهدات پرداخت مانند تضمين قرارداد فروش، قراردادهاي اجاره، قراردادهاي ساخت، وام، اوراق قرضه يا هر تعهد مالي ديگري صادر ميشود. در شرايط فعلي تقاضاي صدور ضمانتنامههاي تعهدات جهت جايگزيني با اعتبار اسنادي افزايش داشته و تفاوت آنها در اين است که تسويه حساب و پرداخت تحت اعتبارات اسنادي عادي زماني انجام ميشود که ديگر طرفهاي درگير در اعتبار اسنادي وظايف تعريفشده خود را ايفا کرده باشند. در حالي که ذينفع يک ضمانتنامه تعهد پرداخت، در وهله اول بايد وجه را از خريدار يا متعهد اصلي دريافت کرده و در صورتي که خريدار در پرداخت خود قصور ورزد دستگاه اجرايي ميتواند با مراجعه به بانک موضوع ضمانتنامه را به نفع خود درخواست کند.
فرآيند صدور ضمانتنامه
به گزارش معاونت فرهنگی قوهقضاییه، پس از ارایه تقاضاي صدور ضمانتنامه، ابتدا شخصيت حقوقي وي بر اساس اسناد و مدارک لازم، صلاحيت فني و توانایي مالي و مناسبتي كه اين عوامل با موضوع و مبلغ ضمانتنامه دارند بررسي و در صورت انطباق موارد مذکور، درخواست متقاضي مورد قبول واقع ميشود. اين درخواست براي صدور ضمانتنامه به نام يك شخص ديگر قابل بررسي نیست. همچنين ميزان سپرده نقدي و انواع وثایق لازم جهت صدور ضمانتنامه بر اساس دستورالعمل صدور ضمانتنامهها توسط اركان اعتباري تعيين ميشود که در اين ارتباط، ضمانتخواه، بايد سپرده نقدي و وثایق تعيينشده (اعم از نقدي يا ملکي) را پس از ابلاغ بانك تأمين کند. متعاقباً و به دنبال توديع سپرده نقدي و وثایق مورد نياز، ضمانتنامه مورد نظر صادر ميشود. پرداخت وجه ضمانتنامه مطالبهشده بدينگونه است که چنانچه مضمونله اقدام به مطالبه وجه ضمانتنامه يا واريز وجه آن در سررسيد يا قبل از آن کند، بانك در اولين فرصت ممكن و پس از حصول اطمينان از صحت مفاد نامه واصله، اگر وجوه نقدي ضمانتخواه نزد بانك تكافوي مبلغ ضمانتنامه را کند، وجه ضمانتنامه را از حساب جاري مشتري يا از سپرده نقدي مشتري نزد بانك يا هر دو مورد برداشت کرده و مطابق دستور ذينفع به حساب وي واريز ميکند. اما در فرضي که وجوه نقدي ضمانتخواه نزد بانك تكافوي مبلغ ضمانتنامه را نکند، مراتب فوراً به وي منعكس ميشود. در اينصورت اگر ضمانتخواه نسبت به تأمين كسري وجوه نقد خود نزد بانك اقدام نکند، بانك ضمن برداشت وجوه نقد موجود مشتري در حسابهاي مربوطه، كسري موجودي تا مبلغ ضمانتنامه را تأمين و مطابق دستور ذينفع نسبت به واريز وجه ضمانتنامه به حساب اعلامشده اقدام و متعاقباً پيگيري خود را از مشتري براي تسويه بدهي آغاز ميکند.
نحوه تمدید ضمانتنامه
ضمانتنامه داراي سررسيد معينی است كه طبق نظر كارفرما و با توجه به موضوع مورد ضمانت و طرح مربوط به آن مشخص ميشود. بهطور معمول سررسيد ضمانتنامههاي صادره حداكثر يك سال بوده و در طرحها يا برنامههاي با طول زماني بيش از يك سال، ضمانتنامههاي مربوطه يك ساله صادر شده و در سررسيد ضمانتنامه (در طول اجراي طرح يا برنامه) تمديد ميشود. تمديد ضمانتنامه منوط به اخذ موافقت كتبي ذينفع و ضمانتخواه مبني بر تمديد تاريخ سررسيد ضمانتنامه و پرداخت كارمزد تمديد و تأمين وثایق مورد نظر بانك (در صورت تغيير وثایق مورد نظر بانك) است. تعهد بانك در قبال ضمانتنامههاي صادره حداكثر تا سررسيد ضمانتنامه بوده و در صورتي كه تا قبل از سررسيد ضمانتنامه، دستوري مبني بر تمديد يا ضبط ضمانتنامه از طرف ذينفع كتباً به بانك اعلام نشود، پس از سررسيد ضمانتنامه، بانك تعهدي در مقابل ذينفع ندارد.
حمایت